Gabadhyahay

Heestan oo midhaheedu ay aad u qoto dheeryihiin, wuxuu Abwaanku kaga waramayay sidii ay ku dhaqmi jireen dawladihii Xamar ka dhisnaan jiray ila 1968kii. Sifaha heestu waa Somaliland markii calankeedi u horeeyay ay sida hawl yaraanta ah ugu gaysay Koonfurta, iyada oo dawladaha ka dhisnaa Xamar wax dhaqaala ah iyo waxtar ah midna aanay u gaysan magaalooyinka ku yaalay waqooyiga. Abwaanada waaweyni waxay aaminsanyihiin in heestan iyo heeso kalooy ka mid ahaayeen, Aakhirooy Xageebaad naga xigtaa, Gooni u halaabaye, Aduunyooy Xaalkaa be' iyo hees iyana la odhan jiray Ninkii Dooxo Reer Fura oo u dhammaantod Cabdi Qays sameeyay ay u ahaayeen aasaas bilowgii Siinlayda iyo Deenlaydaba. Isla markaana mija xaabisay taliskii faqashta ahaa ee gumaysan jiray dadka iyo dalka Somaliland labadaba. Hadaba ku soo dhawaada midhihii macaanaa:

Aduunbaaba gabadhyahay	gadafeeyay timahoo
gogol lagu bulsheeyiiyo	guur u feedhanaaye
miyuu wiil gayaani	go'e maanta jooga
geeri weeye caydhu ye	sawtan laysay gaajadu
mid aad garabka saartiyo	miyuu geesi noolyahay
Aduun baaba geenyooy	wabigii ganaaniyo
gacan wabi ku yaaloo	haraad li'i u gamaayex
geestayada miyuu faras	gaashaan qaadi joogaa
geeri weeye caydhu ye	sotan laysay gaajadu
midaad garabka saartio	miyuu geesi noolyahay
anigiyo naftaydaa	habeen madow gudaysoo
geedbay qof moodee	tii oon gudin u hayn bay
laama goo i leedoo	gacmihii i daaleen
garaad dumar ma dheeree	yaa garwaaqsan jirayeey
gabadh kibirtay oo ladan	yaa garawsan jirayeey
geenyo aan jaraysnayn	yaa dagaal ku galayeey
gooni u halaabee	Yaa garan waxa i gubay

Saxarlaay            Dib U Laabo

Heestan midhaheeda waxa curiyay Abwaanka weyn ee la yidhaa Cabdi Aadan Xaad kuna magac dheer [Qays]. Heestani jawaab waxay u ahayd hees uu tiriyay Abwaan Maxamad Ibrahin Warsame Hadraawi oo la odhan jiray SAXARLA halkan ka akhriso Saxalaay ha fududaan , oo ku jirtay riwaayad la odhan jiray Aqoon iyo afgrad. Jawaabtan Cabdi Qays tiriyay, waxay bilawday sisiladdii la odhan jiray SIINLEEY. Waxa heesatan iyo Saxarlaba ku qaadi jiray Ilaahay haw naxariiste Fanaankii weynaa ee caanka ahaa ee la odhan jiray Maxamed Mooge Liibaan Heestu waxay ku bilaabmatay sidan:

Ina wallanwaloow samir	haweenka isa seegtee
siddeed nabar adoo qaba	wakaa kii sagaalaad
seedaha ku gooyee	maxaan kuu sameeyaa
siinkaa ku jiidhee	Gabadhii ku sidataan
sabadii Jabuutiyo	xeebaha sintoodii
iyadoo nin sare qabo	subax aan ku kullanoo
sababtiina caashaqa	markii aan su'aal idhi
waxay suuban leedahay	wax markii la sugi jiray
aduunyadii ka socotee	sadka ugu wanaagsane
Sifaheedu waxu yahay	samir wuu dhintee koow dheh
saadaal lama hayee laba dheh	waxay Saafi kugu tidhi
ha iisoo socone noqo	waxaad soo sidana celi
anigu waan sal fududee
Waxay suuban leedahay	hadba saaca joogaan
tukadaa salaadee	adoo sabowanaag yaal
ruuxa Seylac kaa jira	looma sacab garaaceee
sifaheedu wuxu yahay	siri way jirtaa koow dheh
samo lama hayee laba dheh	waxay Saxarli kugu tidhi
ha iisoo socone noqo	waxaad soo sidana celi
anigu waan sal fududee
Waxay Suuban leedahay	safar meel fog kaa tegay
iyo lama dhawro socotee	waa sabankii beentoo
wacad la isa siiyiyo	runi way sal guurtee
sifaheedu wuxu yahay	sabool waan nacee kow dheh
saxal waa madhniye laba dheh	waxay Saxarli kugu tidhi
ha iisoo socone noqo	waxad soo sidana celi
anigu waan salfududee	maxaan kuu sameeyaa
saaxiibkay Hadraawow.

Danab iyo Hilaac            Dib U laabo

Heestan midhaheeda waxa curiyay Abwaanka weyn ee la yidhaa Cabdi Aadan Xaad kuna magac dheer [Qays].

nin damqadayba taahyeey	ninuu dagayba heesyeey
waa sidaa daruurtoo	danab iyo hilaac
jacaylku igu da'ay	ninkii dooxa reer fura
daad kamaa foogaade	anigoo taydiiba u daran
biyo igu dulaame	doon raacayeey
duufaan cir iyo	doonidii bad weyn
ila durugtayeey	dibnaheeda ruux gala
ilayn way dudubisaa	doqon waan ka quuste
dabaday jirrow
haween waa kuwa i dilay	igu duwayna naaskee
waa belo rag loo diray	lama dayn karaaye
dahan racayeey	??? doontayeey
dadan iyo hanfada	damac igu xidhyeey
hadday dabacdu nacastuba	walaal way u dirirtaa
doqon waan ka quustee	dabaday jirrow
ninkii duulimaad tagga	dirir kama fogaade
anigoon digniin qabin	laygu soo dagyeey
dirgan waayayeey	dugaag igu shiryeey
dadqal iyo libaax	debed iga helyeey
dibnaheeda ruux gala	ilayn way dudubisaa
doqon waan ka quuste	dabaday jirrow
hadday dabacdu nacastuba	walaal way u dirirtaa
doqon waan ka quustee	dabaday jirrow
waa iga dardaarane	doqon lama gargaarsado
dabaday jirrow	doqon nabigaa sheegay
dabaday jirrow	dumar waa cadaawe
dabaday jirrow

Habar iyo Habeenkeed           Dib U laabo

Hilaacaad la socotaa	Dayaxaad hadhaysaa
daruurahaad u hoyata	heegadaad dul jiiftaav
wey kuu hagaagtee	wey kuu hagaagtee
hadaad maanta hodantahay	midna haybsan mayside
Habeen miyaan lulooda	hurdo miyaan xasuusta
hamibaa i lumiyee	Waa la soo hadhiyeey
hawli wey imanay	Nafsaa hiilin doonee
Habar iyo habeenkeedaa	Habar iyo habeenkeeda

Ubixii Baxaayaay            Dib U laabo

ugbaadka iyo doogay	aduunyadu ku naaxdaa
ayaan malha meeshii	ugub lagu tilmaamaa
Alla magane waan rabbay	in ay kugu adkaatood
cidna eersan weydee	waa aduunyoo
ilayn aaya ma lahee	ubaxii baxaayaay
sowdigan abaarsaday

Umaleey Jacayl            Dib U laabo

Midhaha waxa sameeyay Cabdi Aadan Xayd (Qays] Waxa ku luuqeeya, Axmed Gacayte

Umaleey jacayl	Weli jaar ma noqoteen?
Jid ma wada lugeyseen?	Ma la cuntay jidiin wali?
Jihaad ma isku aragteen?	Jiidhkaad ka dhalatiyo?
Ma kaa jaray dadkiinii?	Gooni socod makaa dhigay?
Umaleey Jacayl	Wali jiif ma kugu helay?
Jir-jirada ma kaa galay?	Hadba dhinac ma ku jaray?
JIbaadka iyo taahii	Jeerdhaaf ma oydoo
Ilmo jagac ma kaa tidhi?
Umaleey Jacayl	Jalow ma kula yidhi?
Jarro adag ma kugu xidhay?	Heeryo jaan ma kugu raray?
Jilbahana ma kuu riday?	Waxaad jeefad socotaba
Intuu jalowgii kula dhacay	Lugahaad ku joogtiyo

Hadduu Sigo Caashaqu            Dib U laabo

Heestan midhaheeda waxa curiyay Abwaanka weyn ee la yidhaa Cabdi Aadan Xaad kuna magac dheer [Qays].

Haduuu ku sigo caashaqu	inan'yahay sidaydaa
miyaad seexan kari layd	saqda dhexe habeenkii
inaad suuf ku hurudaa	miyay suurta gali layd
Alla waa sir iyo caadeey	sidan lama amaanayneey

Curadii Aan Dhalayeey            Dib U laabo

Cosob iyo dhul baadloo	geed caws ku caan oo
iyo dhira caleemeed	sadexdu is cidhiidhsheen
oo darar cawaysimay	kaga hooray cidhifyada
qoraxduna cadaysoo	casaan gaaban ay tahay
oo camalka doogada	dhulku midab cagaar yahay
curubtii magooshiyo	lagu mood tin iyo cidhib
falaadhaha cadceede
Ilaahay nin caasi ah	yaanu cududa kuu galin
Ilaahay mid cadho badan	yaanu cidhifka kuu sudhin
midaan caashaq kuu noqon	yaanu calaf ba kuu galin
noloshaadu caarcaar	yaay cidhib xumaan noqon
Timaheedu waa culay	camal saynata gari lo
caaro looga duwin faras	caynadeeda guud ke
cadaan haw badnaatee	indhaheedu waa cawl
cidhifkana madooboo	nuur lagu cidaadshe
curdin weeye uguboo	oon seed ku celisiyo
lafa culus lahaynoo	cunaha kuu maraysoo
caydhin yahay jidhkeedu ye
Ilaahay nin caasi ah	yaanu cududa kuu galin
Ilaahay mid cadho badan	yaanu cidhifka kuu sudhin
midaan caashaq kuu noqon	yaanu calaf ba kuu galin
noloshaadu caarcaar	yaay cidhib xumaan noqon

Shibaa Igu Haboonayd            Dib U laabo

Heestan midhaheeda waxa curiyay Abwaanka weyn ee la yidhaa Cabdi Aadan Xaad kuna magac dheer [Qays].

shibbaa igu haboonayd	dibnahoon shakaale
wuxuu sharafki iga lumay	caqli jiray shaniyo toban
markii aan la shawree	shaw ileen haweenkubaa
shir ma moodo caashaqa	shil haduu ku haystee
waan kuu shareeree	waxaan shalyto kugu idhi
inaad dumar shirkoodiyo	ka dhex sheegto ma ahayn
sharftidaadi heedhe	waxa shiday naftaydii
ama dhididka iga shubay	nabarkaan shaqlaaayaad
shaacii ka qaadee

Aduun waa Garab            Dib U laabo

Heestan midhaheeda waxa curiyay Abwaanka weyn ee la yidhaa Cabdi Aadan Xayd[Qays].

Adduun waa gabaabsiye	bal aan kuu gar sheegtee
waxaan ahay galgalashiyo	gawdiisi mooye
hurdo nimay ka giuurtee	haddaa geesi tahay
cadow kaa ?????????	kuu go'an ma weydide
haddaad guunyo la'dahay	caydh laguu gabobiyoo
golka nugul ma weydide	adna gacaladaydaay
nacab ii guntadaybaad	hanti ugu garowdoo
gaagixisay candhadadaan	usoo qaatay gorof koon
godolkii ka waayee
waa garasho naagoodeey	waa garasho naagoodeey
geedigaan u baaqaa	guruc u horseedayoo
markaan guri yagleelaba	adaa gees baneeyee
waa garasho naagoodeey	waa garasho naagodeey
markan guur idhaahdeen	awrka gibilka saareen
guri doogle geeyaba	adaa gees ka dhaafee
markaan guunyo waabeen	geed hadhaca oodeen
galabtii caraabaha	adna iga garaacdaa
waa garasho naagoodeey	waa garasho naagoodeey
gacal iyo xigaalaba	adigayga gooyoo
godob aawadaaba	la ii gooniyeeyee
intaad galabba cayntahay	gali maayo taladoo
gartaa layga helayaa	labadeena geesood
gol daloolo yay iman

Waan Kuu Hogaansamay           Dib U laabo

Heestan midhaheeda waxa curiyay Abwaanka weyn ee la yidhaa Cabdi Aadan Xaad kuna magac dheer [Qays].

waan kuu hogaansamay	kugu soo hamiyi jiray
hadba kugu warwari jiray	oon hoos iyo guud
hawlahaaga wadi jiray	hor Ilaah walaahiye
hamadii aan kuu qabay	hiladaydi toosnayd
adaa haw ka yidhiyoo	hir lagaaga baaqe
hadalkii macaanaa	hilaadaydi toosnayd
adaa haw ka yidhiyoo	hir lagaaga baaqe
horta waa abaalkaa	hadimada ku gaadhiyo
waxaad hawl la kulantee	ma ka heestay ceel dheer

Darin La Jiifsado           Dib U laabo

Dumarkiyo ragoo idil	haddii lay isku soo daroo
Qofba dookhii meel dhigo	ee duurka iyo kaymahaa
haddii roob ku wada da'o	dusha laac ka wada maro
duunyadaad dhaqaysanaa	neefba doobi loo culayey
Naf jacayl damqaayana	maal laguma dagi karo
Dadkoo dhami ha weriyeen dareenkaygu inuu yahay naftu kay la duubnayd DARIN INAAN LA JIIFSADO
Dumarkaba dhamaantood	dadku waxay u haystaan
inay duunyo raadshaan e	haddii daaro fooq liyoo
dukaamaad la ii dhigo	kuma dawoobo caashaquyee
anna dihashadaydii	damac duunyo ima galinay
jacayl baa daashaday	inkastoo la doodee
Dadkoo dhami ha weriyeen dareenkaygu inuu yahay naftu kay la duubnayd DARIN INAAN LA JIIFSADO

Xeebtaa Jabuuti           Dib U laabo

Heestan midhaheeda waxa curiyay Abwaanka weyn ee la yidhaa Cabdi Aadan Xaad kuna magac dheer [Qays].

waxaan ahay nin xaasoo	soo xoogso yidhiyoo
Xamar subax ka duuloo	xeebaha Jabuutiyo
u yar kacay xagaasoo	xiligii dambuu yimid
dabadeed la xidhayo	xubin uu qaloocshiyo
loo sheegin xarafoo	lagu tuuray xeradoo
adigaan xan iyo been	aan jeclayn xumaantee
???? xaqiiqiyo	bal xogtayda baadhoo
xeerka laygu qaadiyo	xukunkan saluuge
xabsigaan ku suganahay	xalaal iyo miduu yahay
xaran bal iga hubi	xabadkaagaa jiiftee
bal xaqayga soo baadh

Dhulaan Ceelba           Dib U laabo

           Dib U laabo

Dhulaan ceel lahaybaa	dhaankii u rarayaa
Adna dhool guyaadiyo	dhibicdii ma hayside
Dhacar baad ku nooshahay	dhankan anigu kaa xigo
Dharka lama yaqaanee	dhuug baanu xidhanaa
Adna dhogorta xoolaha	malaa waad ka dhigataa
Buuraha dhexdoodiyo	dhagaxbaan ku seexdaa
Adna wax ima dhaantide	dhulka hoos u qodan iyo
Dhufays baad u hoyataa	dhulkan kala fogaadiyo
Labadeenan kala dheer	yeysu soo dhaweeya
Markaad adigu dhimataa	naftu iga dhaqaaqdaa
Markaad adigu dheregtaa	dhibaatadu I deysaa
Dheehaagan wacan baa	aniguna ku dhaashtaa
Dhaxalkii ad reebtaa	dhitadaydu noqotaa
Markaan soo dhowaadana	waad iga dhaqaaqdaa
Ana kuma dhegaystee	anoon dhuumanayn baan
Dhegaha kaa furaystaa	wixii adiga kaa dhimin
Anigana I dhaafoo	dhaan-dhaan hadaan ahay
Adna dhoohanaa tahay	dhulkan kala fogaadiyo
Labadeenan kala dheer	yeysu soo dhaweeya
Kol hadaynu dhuuxiyo	dhiigii ka simanahay
Midabkiyo dhawaaqiyo	diintiyo dhalashada
Iyo dhaqan wadaag nahay	dhudhunkaad I goysaa
Waa dhantaalan kaagee	labadeenu dhuun iyo
Moqor baan ka dhiganee	dhidibkaynu taagniyo
Dhismihii adkaan jiray	inaan kala dhaltaalaa
Dhegxumo iyo yaab iyo	talo dhacan tay weeyee
Dhaxdin baan wadaagnee	aayaha dhasheeniiyo
Midnimada ma dhowraa

Soo bandhige: Fu,aad Sh. (Bahda Mareegta Farshaxan)
Xigasho:

Hoyga Suugaanta

Waraysi Abwaanka Laftigiisa-Fu,aad Sh.

Copyright ©2003- Mareegta Raadraac ee Farshaxan. All Rights Reserved.